W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 roku, w Sejmie trwają prace nad projektem ustawy, który umożliwi ponowne przeliczenie emerytur osobom przechodzącym na świadczenie emerytalne w czerwcu w latach 2009-2019.
Nowy system emerytalny, obowiązujący osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, opiera się na zasadzie zdefiniowanej składki. Oznacza to, że wysokość emerytury jest bezpośrednio uzależniona od kwoty wpłaconych składek przez ubezpieczonego.Do 17 września 2021 roku wysokość emerytury była ustalana poprzez podzielenie podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia. Podstawę stanowiła suma zwaloryzowanych składek emerytalnych oraz kapitału początkowego.Kluczowym elementem była roczna i kwartalna waloryzacja składek.
Problem dotyczył osób przechodzących na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019. W tym miesiącu obowiązywały inne zasady waloryzacji, które powodowały, że świadczenie emerytalne było ustalane w niższej kwocie w porównaniu do emerytur przyznawanych w pozostałych miesiącach roku.
Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu oszacowało kwoty wyrównania dla uprawnionych emerytów. Projekt ustawy ma na celu naprawienie niekorzystnej sytuacji osób, które zostały poszkodowane przez ówczesny system emerytalny.W czerwcu, w porównaniu z innymi miesiącami, emerytury były mniej korzystne dla osób przechodzących na emeryturę. Prowadziło to do niesprawiedliwego obniżania świadczeń dla części obywateli.
W 2020 roku rząd zauważył ten problem i ustawą z 14 maja wprowadził doraźne rozwiązanie. Przewidywało ono, że przy ustalaniu emerytury w czerwcu 2020 roku waloryzacja składek będzie dokonywana w sposób korzystniejszy dla ubezpieczonego. Celem było zapewnienie, aby podstawa wymiaru emerytury nie była niższa niż ustalona w maju.
Problem został ostatecznie rozwiązany ustawą z 24 czerwca 2021 roku, która weszła w życie 18 września 2021 roku. Objęła ona wszystkie przyszłe naliczenia emerytur, jednak nie dotyczyła osób przechodzących na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019.
15 listopada 2023 roku Trybunał konstytucyjny wydał wyrok stwierdzający niezgodność przepisów ustawy z Konstytucją w zakresie pomijania emerytur przyznanych przed 1 czerwca 2021 roku. Wyrok ten nie powoduje automatycznej zmiany prawa, ale zobowiązuje ustawodawcę do podjęcia stosownych działań.
27 listopada złożono projekt ustawy przewidujący ponowne przeliczenie emerytur dla osób, które przeszły na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019. Projekt zakłada ustalenie nowej kwoty emerytury z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia oraz kolejnych zmian wysokości świadczenia.Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadza istotne zmiany dla emerytów, którzy otrzymywali świadczenia w niższej wysokości.
Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami, osoby uprawnione będą mogły otrzymać wyrównanie różnicy między kwotami emerytur, które przysługiwałyby od momentu przyznania świadczenia do dnia wydania decyzji o ponownym przeliczeniu, a sumą dotychczas wypłaconych kwot. Przeliczenie emerytur miałoby nastąpić nie później niż w ciągu 90 dni od wejścia ustawy w życie, zaś wypłata wyrównania – w terminie 30 dni od ponownego przeliczenia.
Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu oszacowało, że w latach 2025-2026 emeryci mogliby otrzymać:
– W 2025 roku:
– Jednorazowe wyrównanie w kwocie 14 797 zł
– 160 zł netto miesięcznie
– W 2026 roku:
– 159 zł netto miesięcznie
Całkowite koszty dla ZUS w pierwszym roku obowiązywania ustawy wyniosłyby około 1 413,15 mln zł. Warto jednak zauważyć, że projekt nie reguluje kwestii ewentualnych odsetek.
Eksperci zwracają uwagę na potencjalne dodatkowe obciążenia podatkowe dla emerytów. Istnieje możliwość, że otrzymane wyrównanie będzie podlegać opodatkowaniu według stawki 32% oraz w pełni sfinansowanej składce zdrowotnej, co może oznaczać, że ostateczne korzyści będą niższe niż pierwotnie zakładano.ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) zgłosił poważne zastrzeżenia do poselskiego projektu ustawy dotyczącej emerytur czerwcowych. Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uzyskał pozytywne opinie od Forum Związków Zawodowych oraz Prezydium komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.
Sąd Najwyższy i Prokurator Generalny nie wnieśli żadnych uwag do dokumentu. Natomiast ZUS złożył obszerną opinię 9 stycznia 2025 roku, w której przedstawił szereg zastrzeżeń i warunków związanych z wypłatą świadczeń.
Aktualnie projekt znajduje się w fazie pierwszego czytania w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Przed nim jeszcze długa droga legislacyjna, obejmująca trzy czytania w Sejmie, prace w Senacie i ostateczne przekazanie do podpisu Prezydentowi.
pierwotnie przewidziano 30-dniowy okres vacatio legis, jednak ZUS sprzeciwił się temu rozwiązaniu. Instytucja postuluje wprowadzenie co najmniej 12-miesięcznego okresu przejściowego, co może oznaczać opóźnienie w realizacji wypłat emerytur nawet o rok w stosunku do pierwotnych założeń projektu.
